مترو تهران و حومه اولین و بزرگ‌ ترین شبکه حمل‌ و نقل ریلی درون‌ شهری در ایران است که ۱۶ اسفندماه سال ۱۳۷۷ فعالیت خود را آغاز کرد.

به گزارش گروه شهری آوای جامعه، با توجه به گسترش جمعیت و افزایش حجم ترافیک به ویژه در کلان‌شهرها، مترو یکی از سیستم‌های حمل‌ونقل شهری است که با قرارگیری بخش زیادی از آن در زیرزمین، باعث کاهش ترافیک و تسهیل در رفت آمد شهروندان می‌ شود، مترو تهران اولین شبکه مترو ایران بود که ۲۴ سال قبل در پایتخت به بهره‌برداری رسید.

پس از آن مترو در شهرهای مشهد، شیراز، اصفهان، تبریز و کرج نیز به راه افتاد و این شهرها هم مجهز به این سیستم حمل‌ونقل پاک، ایمن و سریع شدند، پس از گذشت ۲۴ سال در حال حاضر ۶ شهر بزرگ ایران دارای خطوط مترو شده‌ اند و براساس پیش‌ بینی‌ ها قرار است در آینده‌ای نزدیک ۳ شهر دیگر هم به این فهرست اضافه شوند.

خطوط بهره‌ برداری شده در تهران و حومه در حال حاضر ۲۵۸ کیلومتر، در مشهد ۳۴ کیلومتر، در شیراز ۲۴٫۵ کیلومتر، در اصفهان ۲۰۲ کیلومتر، در تبریز ۱۰۵ کیلومتر و در کرج ۶٫۵ کیلومتر است، شهرهای اهواز، قم و کرمانشاه ۳ شهری هستند که براساس پیش‌بینی‌ها در تلاش هستند تا به جمع شهرهای دارای مترو در ایران بپیوندند.

درباره تعداد ایستگاه‌های در حال بهره‌برداری هم به ترتیب در تهران ۱۴۴ ایستگاه، در مشهد ۳۳ ایستگاه، در شیراز ۲۰ ایستگاه، در اصفهان ۲۰ ایستگاه و در تبریز ۱۱ ایستگاه در حال فعالیت هستند.

از لحاظ تعداد جابه‌جایی مسافر هم مترو تهران با جا به‌ جایی حدود یک میلیون پانصد هزار مسافر در رتبه اول قرار می‌گیرد، پس از آن مترو مشهد با ۴۷ میلیون مسافر، مترو شیراز و اصفهان با ۱۸ میلیون مسافر و مترو تبریز با ۱۱ میلیون جا به‌ جایی مسافر در رده‌های بعدی قرار می‌گیرند.

*مترو تهران

شبکه مترو تهران به طور رسمی از سال ۱۳۷۷ فعالیت خود را آغاز کرد. در آن موقع ابتدا خط ۵ مترو که بین تهران (صادقیه) تا کرج حرکت می‌کرد راه‌اندازی شد، مترو تهران در حال حاضر با ۶ خط درون‌شهری (که با ارقام ۱,۲,۳,۴,۶ و ۷ نام‌گذاری شده‌اند) و یک خط برون‌شهری (خط ۵) به شهروندان و مسافران خدمات‌رسانی می‌کند.

این شبکه دارای یک هزار ۱۸۱ واگن فعال است که روزانه به طور میانگین بیش از ۲ هزار حرکت مسافری را ثبت می‌کند، همین موضوع باعث شده تا مترو تهران در بین ۱۰ شبکه مترو پرتردد در دنیا قرار بگیرد، در حال حاضر تعداد ناوگان مورد بهره‌برداری در خطوط درون‌شهری مترو تهران ۱۶۷ رام قطار ۷ واگن و ۴ رام قطار سه واگن ویژه خطوط فرودگاهی است، در خط پنج (خط حومه‌ای) نیز ۶۶ لوکوموتیو و ۲۶۰ واگن دوطبقه فعال است.

*مترو مشهد

مشهد، دومین شهر کلان‌شهر پهناور ایران پس از تهران است که به‌واسطه جمعیت بالای آن و میزبانی میلیونی زائران، نیاز به حمل‌ونقل انبوه بر در آن احساس می‌شد از این رو مترو بعد از تهران به شهر مشهد هم راه پیدا کرد، فاز اول خط شماره ۱ مترو مشهد در سال ۱۳۸۹ به طور رسمی و با طول ۱۹.۵ کیلومتر کار خود را آغاز کرد و با توسعه ۴.۵ کیلومتری، این خط به ۲۴ کیلومتر رسید.

برای شهر مشهد، ۴ خط مترو در مسیرهای گوناگون در نظر گرفته شده است، در حال حاضر دو خط از این خطوط فعال و دو خط دیگر در حال احداث است، خطوط در حال بهره‌برداری مترو مشهد ۳۷ کیلومتر است که در ۳۶ ایستگاه به جابه‌جایی مسافران می‌پردازند، سالانه حدود ۶۰ میلیون مسافر با استفاده از ۱۳۰ واگن در سرتاسر شهر مشهد جابه‌جا می‌شوند.

*مترو شیراز

مترو شیراز سومین سیستم حمل‌ونقل مترو در ایران بود که به طور رسمی در سال ۱۳۹۳ به بهره‌برداری رسیده است، شبکه مترو شیراز بعد از مترو تهران، بزرگ‌ترین خطوط مترو در ایران را به خود اختصاص داده است که در حال حاضر ۲۴.۵ کیلومتر در خط یک و ۱۱ کیلومتر از خط دو آن به بهره‌برداری رسید مترو شیراز در مجموع حدود ۳۶ کیلومتر با ۲۲ ایستگاه است که با استفاده از ۷۰ واگن سالانه ۲۳ میلیون مسافر را جابه‌جا می‌کند.

*مترو اصفهان

کار ساخت پروژه مترو اصفهان از سال ۱۳۸۰ آغاز شد، اما فرایند ساخت آن به‌کندی پیش رفت و همین موضوع افتتاح مترو اصفهان را سال‌ها به تعویق انداخت. سرانجام در ۱۴ مهر ۱۳۹۴ بود که مترو اصفهان به طور رسمی افتتاح شد، برای شبکه حمل‌ونقل مترو اصفهان ۳ خط در نظر گرفته شده است که خط یک در راستا شمال به جنوب، خط ۲ شمال شرقی به غرب و خط ۳ از جنوب به غرب شهر اصفهان تردد خواهند کرد.

خطوط مورد بهره‌برداری مترو اصفهان ۲۰٫۲ کیلومتر است که در ۲۰ ایستگاه مسافران را جابه‌جا می‌نمایند. مترو اصفهان بر اساس آمار منتشر شده سالانه ۱۸ میلیون مسافر را در سرتاسر شهر اصفهان جابه‌جا می‌کند.

*مترو تبریز

مترو تبریز هم یکی دیگر از شبکه‌های حمل‌ونقل مترو در ایران است که هم اکنون در سطح شهر تبریز فعالیت می‌کند، پروژه ساخت مترو تبریز از سال ۱۳۸۰ آغاز شد و در سال ۱۳۹۴ بخش‌هایی از آن افتتاح شد.

خط یک مترو تبریز از ایستگاه ائل گلی تا ایستگاه شهرک لاله به طول ۱۷.۲ کیلومتر با ۱۸ ایستگاه است که در ۱۷ ایستگاه آن مسافرگیری انجام می‌شود و آخرین ایستگاه نیز در آستانه بهره‌برداری قرار دارد، مترو تبریز سالانه با استفاده از ۶۰ واگن ۵ میلیون مسافر را در شهر تبریز جابه‌جا می‌کند.

*مترو کرج

کار ساخت پروژه مترو کرج از سال۱۳۸۵  آغاز شد و قرار بود پنج‌ ساله افتتاح شود، اما پس از حدود دو دهه انتظار، پروژه قطار شهری کرج دوشنبه هشتم اسفندماه امسال به‌ صورت آزمایشی در دو ایستگاه ۴۵ متری گلشهر و چهارراه طالقانی به بهره‌برداری رسید.

قطعه نخست خط ۲ قطار شهری کرج به طول ۶ کیلومتر بین ایستگاه‌های چهل و پنج‌متری گلشهر و طالقانی کرج احداث شده است که اکنون یک رام قطار با هفت واگن در روزهای یکشنبه و سه‌شنبه مسافران را به‌صورت رایگان از ساعت ۱۱ تا ۱۳ جابه‌جا می‌کند تا پس از تکمیل، مسافران بتوانند روزانه از خدمات مترو استفاده کنند.