میانکاله دو سال است که مقصد نهایی تعداد وسیعی از ‌پرندگان مهاجری شده که همزمان با سرد شدن هوا برای زمستان‌گذرانی به سمت این تالاب ‌پرواز می‌کنند اما آیا تلفات گسترده پرندگان مهاجر در این تالاب امسال نیز تکرار می‌شود و امیدی به آینده این تالاب و میهمانان بالدار آن است؟ به گفته یک کارشناس محیط زیست کاهش تلفات ‌پرندگان مهاجر در تالاب میانکاله در گرو همت و انجام اقدامات کافی از سوی سازمان حفاظت محیط زیست است.

به گزارش ایسنا، تلفات گسترده بیش از ۳۰ هزار ‌پرنده مهاجر در تالاب بین‌المللی میانکاله در سال‌های ۹۸ و ۹۹ به‌همراه ابهامات و حدس مختلف درباره علت آن به صدر اخبار محیط زیستی کشور در فصل زمستان تبدیل شد. در دو سال گذشته گمانه‌زنی‌های گوناگون درباره دلیل مرگ ‌پرندگان در این تالاب شد اما در نهایت سازمان دامپزشکی کشور دلیل این تلفات را هم در سال ۹۸ و هم در سال ۹۹ بیماری بوتولیسم – که بر اثر سم تولید شده توسط باکتری کلستریدیوم بوتولینوم ایجاد می‌شود- اعلام کرد، هرچند برخی کارشناسان همچنان دلیل مرگ این ‌پرندگان را مبهم می‌دانستند و احتمال می‌دادند که عامل مرگ ‌این پرندگان عمدی و ناشی از ریختن سم در آب توسط شکارچیان و زمین‌داران به‌دلیل تعارض منافع باشد، اتفاقی که یک بار در دهه ۷۰ نیز رخ داده بود.

با این حال بسیاری از کارشناسان مجموعه‌ای از عوامل از جمله آلودگی تالاب میانکاله، تغییر شرایط اقلیم و گرم شدن دمای هوا، دستکاری‌های رسوبات تالاب، افزایش مواد آلی موجود در تالاب به علت ورود فاضلاب و ‌پسماند همچنین کاهش سطح آب تالاب را مسبب تولید «سم بوتولیسم» و مرگ پرندگانی می‌دانند که ایران نقطه پایان سفرشان شد.

رضا نقی‌ها، متخصص میکروب‌شناسی و عضو هیئت علمی دانشگاه یاسوج  سال گذشته گفته بود که افزایش باکتری کلستریدیوم بوتولینوم در تالاب میانکاله در سال‌های گذشته و به‌مرور زمان رخ داده و به‌طور قطع ‌پیش از سال‌های ۹۸ و ۹۹ نیز تعدادی از ‌پرندگان مهاجر در این تالاب تلف شده‌اند اما به‌دلیل شمار کم تلفات، مورد توجه قرار نگرفتند.

وی تصریح کرده بود که نمی‌توان با اقدامات کوتاه‌مدت و حتی طی یک سال از مرگ و میر ‌پرندگان مهاجر در این تالاب جلوگیری کرد چرا که بازگرداندن شرایط این تالاب به حالت طبیعی زمان‌بر است، با این حال اگر همین روند مدیریت ادامه داشته باشد، پیش‌بینی می‌شود سال آینده نیز شاهد مرگ‌و میر پرندگان در این تالاب باشیم.

حال با آغاز فصل مهاجرت ‌پرندگان انتظار می‌رود که شاهد تکرار این حوادث تلخ در این تالاب باشیم، اما چه نهادی مسئول است و چه کار می‌توان کرد؟

علیرضا هاشمی، کارشناس محیط زیست و مدیر عامل انجمن پرنده‌شناسی و پرنده‌نگری طرلان، ضمن اشاره به اینکه مشکلات زیادی از جمله تعرض به زیستگاه، وقوع آتش‌سوزی‌های عمدی و غیرعمدی، گردشگری بی‌ضابطه و بیش از توان ظرفیت، شکار و صید متوجه تالاب میانکاله است گفت: به‌نظر می‌رسد وضعیت میانکاله علی‌رغم اهمیت بسیار زیاد و عناوین ملی و بین‌المللی از جمله تالاب بین‌المللی، ذخیره‌گاه زیست‌کره و ‌پناهگاه حیات وحش تاکنون اهمیت چندانی برای سارمان حفاظت محیط زیست نداشته است؛ کما اینکه در خصوص مسمومیت ‌پرندگان مهاجر نه در زمینه علت‌یابی و نه اقدامات جهت مقابله با آن به‌نحو مطلوبی عمل نکرده است.

وی اظهار داشت: سازمان حفاظت محیط زیست به‌عنوان سازمان متولی، امانت‌دار تالابی بین‌المللی است که نه تنها سهم ۸۰ میلیون ایرانی بلکه میلیاردها انسان در جهان است اما این سازمان متولی طی دو سال گذشته اعلام چرایی تلفات گسترده ‌پرندگان مهاجر در میانکاله را به سازمان دامپزشکی ارجاع داد و سازمان دامپزشکی نیز آن‌طور که فعالان و طرفداران محیط زیست انتظار داشتند، علت و عوامل این تلفات را تشریح نکرد.

مدیر عامل انجمن پرنده‌شناسی و پرنده‌نگری طرلان تصریح کرد: تا زمانی که سازمان حفاظت محیط زیست اراده کافی برای بهبود وضعیت تالاب میانکاله را نداشته باشد و دلسوزانه در جهت گرفتن حق‌آبه تالاب و مقابله با معضلاتی مانند آتش‌سوزی، صید و شکار و… – که متوجه این تالاب است – گام برندارد، امیدی به آینده تالاب بین‌المللی میانکاله و ‌تداوم حیات پرندگان مهاجری که برای زمستان‌گذرانی به این تالاب مهاجرت می‌کنند، نیست.

هاشمی با بیان اینکه تالاب میانکاله دیگر زیستگاه امنی نیست و در هجوم انواع تهدیدات قرار دارد، عنوان کرد: بهبود وضعیت تالاب میانکاله در گرو اقدامات و همت سازمان متولی است که تا این لحظه نه همت کافی داشته و نه اقدامات موثری را در این زمینه انجام داده است.

گفتنی است،  تالاب میانکاله که در سال ۹۸ نقطه ‌پایان سفر بیش از ۴۳ هزار و در سال ۹۹ نیز ۳۷ هزار ‌پرنده مهاجر بود نیازمند اقداماتی کارآمد، ‌پیوسته و کارشناسی شده است تا ضمن حفظ این تالاب با ارزش بین‌المللی طی سال‌های ‌پیش‌رو شاهد کاهش تلفات ‌پرندگان مهاجر در این تالاب باشیم.