شکایت کیفری مربوط به عملی است که برای مرتکب آن دادگاه مجازات تعیین می‌کند اما برای دعوای حقوقی دادگاه مجازاتی در نظر نمی‌گیرد و  تنها مرتکب عمل را به دادن حقوق قانونی دیگران یا انجام تکالیفش ملزم می‌سازد.

به گزارش آنا، یکی از موضوعاتی که مراجعان دادگستری به صورت مستمر با آن مواجه هستند، تفاوت شکایت کیفری و حقوقی و تفکیک دو عنوان دعاوی کیفری و دعاوی حقوقی است. شناخت دقیق ماهیت این دو شکایت نقش مهم و موثری در پیگیری پرونده‌های قضایی دارد.

شکایت از شخصی که مرتکب تخلفی شده و عمل او طبق قانون جرم تلقی می‌شود و برای آن مجازات تعیین شده، «شکایت کیفری» نامیده می‌شود. شکایت کیفری ابتدا در دادسرا مطرح می‌شود.

نگارش شکوائیه کیفری شیوه خاصی ندارد و مانند دعاوی حقوقی است. اما بهتر است شکایت‌نامه منظم و از حیث جمله‌بندی خوانا باشد.

همانگونه که ذکر شد شکایت کیفری مربوط به عملی است که برای مرتکب آن، دادگاه مجازات تعیین می‌کند،اما برای دعوای حقوقی، دادگاه مجازاتی در نظر نمی‌گیرد و فقط مرتکب عمل را به دادن حقوق قانونی دیگران یا انجام تکالیفش ملزم می‌سازد.

از نقطه نظر نگارش، شکایت کیفری را در هر کاغذی می‌توان تنظیم و به مرجع قضایی برد، اما شکایت حقوقی باید در کاغذ مخصوصی به نام دادخواست نوشته شود وگرنه مورد پذیرش قرار نمی‌گیرد.

شکایت کیفری در ابتدا باید برای رسیدگی به مرجعی به نام دادسرا ارائه شود و بعد از انجام تحقیقات در کلانتری و دادسرا، جهت رسیدگی به دادگاه فرستاده می‌شود، دادخواست حقوقی از این حیث با شکایت کیفری متفاوت بوده و صورت مستقیم به دادگاه ارائه می‌شود.

برای طرح شکایت‌های کیفری می‌توان بدون استفاده از وکیل کیفری در دادگستری طرح دعوا مطرح کرد ولی بیشتر شکایت‌های حقوقی باید توسط وکیل دادگستری مطرح شود.

برای مطرح کردن شکایت کیفری (از هر نوعی که باشد) فقط یک تمبر ۲۰۰۰ تومانی لازم است که در دادگستری بر روی آن زده می‌شود، ولی برای طرح شکایت حقوقی، باید به تناسب ارزش مالی که راجع به آن دعوا مطرح شده یک و نیم در هزار، تمبر باطل شود.

پرونده بسیاری از شکایت‌های کیفری حتی با پس گرفتن شکایت از طرف شاکی هم بسته نمی‌شوند (مانند شکایت راجع به رشوه، قتل و زنا ) اما شکایت‌های حقوقی با پس گرفتن دعوا از طرف شکایت کننده، خاتمه می‌یابند.

در شکایت‌های کیفری، به شکایت کننده شاکی گفته می‌شود و به طرف وی متشاکی، مشتکی عنه و یا متهم گفته می‌شود و به موضوع پرونده نیز اتهام می‌گویند، اما در شکایت‌های حقوقی به شکایت کننده خواهان می‌گویند و به طرف وی خوانده گفته می‌شود و به موضوع پرونده هم خواسته می‌گویند.

برای دعوت کردن طرف شکایت کیفری (متهم) به دادگاه، برگه‌ای به نام احضاریه برای وی فرستاده می‌شود اما برای دعوت کردن طرف شکایت حقوقی (خوانده) از برگه‌ای بنام اخطاریه استفاده می‌کنند.

در شکایت کیفری، اگر متهم به احضاریه توجه نکند و در وقت تعیین شده خود را به مرجع قضایی معرفی نکند، او را جلب و به اجبار به دادگستری می‌برند ولی در شکایت‌های حقوقی اگر خوانده به موقع حاضر نشود، منتظر وی نمی‌مانند و ممکن است حق را به خواهان بدهند.

در دعواهای کیفری امکان اعتراض به حکم دادگاه و درخواست ارسال پرونده به دادگاه تجدید نظر بدون استفاده از وکیل وجود دارد ولی در دعواهای حقوقی فقط وکیل دادگستری باید به وسیله دادخواست تجدید نظر، درخواست تجدید نظرخواهی کند.