روز ۲۳ ماه مه که امسال مصادف با ۲ خرداد ماه است، از سال ۱۹۹۹ تاکنون به عنوان روز جهانی لاک‌پشت‌ها در سراسر دنیا شناخته می‌شود. هدف از نامگذاری این روز افزایش دانش عموم جامعه نسبت به لاک‌پشت‌ها و کمک به حفظ گونه‌های آن‌ها است و به گفته کارشناسان از ۱۰ گونه لاک‌پشت بومی ایران، پنج گونه در خطر انقراض قرار دارند.

به گزارش ایسنا، تاکنون حدود ۳۶۰ گونه لاک‌پشت و سنگ‌ پشت در سراسر جهان از اقیانوس گرفته تا صحراها شناخته شده‌اند که براساس معیارهای فهرست قرمز «اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت» (IUCN) از این تعداد ۱۸۷ گونه از در معرض تهدید و ۱۲۷ گونه در معرض خطر یا بحران جدی هستند و ‌پیش‌بینی می‌شود بسیاری از این گونه‌ها طی یک قرن آینده منقرض شوند.

لاک‌پشت‌ها نیز مانند بسیاری از گونه‌های جانوری برای محیط زیست و اکوسیستم با ارزش هستند اما با خطرات و تهدیدهای گوناگونی از جمله تغییرات اقلیمی، تخریب و آلودگی زیستگاه‌ها، صید و تجارت غیرقانونی مواجهند.

کارشناسان خزندگان و حفاظت از حیات وحش به دوستداران زمین و محیط زیست چند راهکار برای حفظ این گونه توصیه کرده‌اند که از جمله آن‌ها می‌توان به خریداری نکردن لاک‌پشت‌ها به‌ویژه گونه‌های غیربومی اشاره کرد چراکه آن‌ها معتقدند با خرید این گونه، فروشندگان را به شکار و تجارت این گونه بیشتر ترغیب می‌شوند.

همچنین در وبسایت رسمی “روز جهانی لاک‌پشت‌ها” توصیه شده که هرگز یک لاک‌پشت را از محیط طبیعی زندگی‌اش جدا نکنید مگر اینکه بیمار و زخمی باشد و به کمک و مراقبت احتیاج داشته باشد و لازم است ‌پس از اطمینان از سلامتی، هرچه زودتر به زیستگاه‌ اصلی خود بازگردانده شود و هر نوع خرید و فروش غیرقانونی و رفتارهای وحشیانه با این حیوانات را به مقامات محلی محیط زیستی خود اطلاع دهید.

به‌ طور کلی در ایران ۱۰ گونه لاک‌پشت وجود دارد که پنج گونه آن دریایی هستند و تنها در خلیج فارس و دریای عمان زندگی می‌کنند. سه گونه لاک‌پشت برکه‌ای در کشور وجود دارند و دو گونه لاک‌پشت خشکی‌زی مانند «لاک پشت مهمیزدار» و «لاک پشت آسیایی» که در زیستگاه‌های خشکی چون مراتع و زیستگاه‌های کوهستانی زندگی می‌کنند.

گونه غالب لاک‌پشت‌ها در خلیج فارس «لاک‌پشت منقار عقابی» است که در سواحل آن تخمگذاری می‌کنند، گونه غالب لاک‌پشت‌ها در دریای عمان نیز گونه «لاک‌پشت سبز» است همچنین در سال‌های گذشته گزارش‌های محدودی از حضور «لاک‌پشت زیتونی»، «لاک‌پشت سرخ» و حتی «لاک‌پشت چرمی» در سواحل خلیج فارس و دریای عمان داشته‌ایم.

*لاک‌پشت غیربومی معضل منطقه میانکاله

علاوه بر ۱۰ گونه لاک‌پشت موجود در کشور دو گونه لاک‌پشت غیربومی نیز در چند سال گذشته وارد کشور شده‌اند که دلیل اصلی آن بازار خرید و فروش حیوانات خانگی‌ و شرکت‌های واردکننده ماهی‌های زینتی است.

این دو گونه غیر بومی «لاک‌پشت لاک نرم چینی» و «لاک پشت گوش قرمز» هستند، لاک‌پشت لاک نرم چینی در بسیاری از زیستگاه‌های شمال کشور رها شده‌ و به‌ویژه در منطقه میانکاله به عنوان یک معضل درآمده‌اند.

در منطقه میانکاله این گونه لاک‌پشت از طریق حوضچه‌های پرورش ماهی وارد زیستگاه‌ رودخانه‌های طبیعی می‌شود و مشکل بزرگی را برای سایر گونه‌های آن منطقه ایجاد کرده است.لاک‌پشت گوش قرمز  که کنار چشمانش دو لکه‌ قرمز دارد نیز به عنوان گونه غیربومی، ‌گونه‌ای مهاجم به حساب می آید که اگر وارد زیستگاه‌های طبیعی ما شود می‌تواند گونه‌های بومی را حذف کند. از این رو کارشناسان تاکید می‌کنند که مردم نباید گونه‌های لاک‌پشتی  که به‌صورت غیرقانونی به فروش می‌رسد  را خریداری کنند چراکه یکی از دلایلی که گونه‌های بومی ما در معرض تهدید هستند خرید و فروش گونه‌های غیربومی به‌صورت غیر قانونی است بنابراین اگر مردم این گونه‌ها را خریداری نکنند قاچاقچیان و صیادان نیز آن‌ها را از زیستگاه‌شان جدا و به بازارعرضه نمی‌کنند.

* لاک‌پشت دریایی بومی ایران درخطر انقراض

تمام پنج گونه لاک‌پشت دریایی موجود در کشور در خطر انقراض قرار دارند و فعالیت‌های انسانی، آلودگی‌های نفتی و تخریب و توسعه سواحلی که محل تخمگذاری این لاک‌پشت‌ها از اصلی ترین عواملی است که باعث تهدید آن‌ها می‌شود همچنین از سایر عوامل تهدید لاک‌پشت‌های دریایی می‌توان به گرفتار شدن آن‌ها در تورهای صیادی به‌عنوان صید ضمنی یعنی صید گونه‌هایی که مورد هدف نیستند، اشاره کرد.

لاک‌پشت‌های دریایی از خزندگانی هستند که زیستگاه‌های محدودی در سواحل جنوبی ایران برای تخمگذاری دارند بنابراین هنگام توسعه این سواحل باید این زیستگاه‌ها مد نظر قرار گیرد تا مزاحمتی برای لاک پشت‌ها هنگام تخمگذاری ایجاد نشود همچنین از آنجایی که مکان و زمان تخمگذاری لاک‌پشت‌های دریایی در جنوب کشور مشخص است مردم و گردشگران نیز باید اطلاعات لازم را دریافت کنند تا در زمان تخمگذاری به محل‌های مشخص برای تخمگذاری‌ نروند و تخم آن‌ها را جابه‌جا نکنند تا عاملی برای تهدید این گونه‌ به‌ویژه در زمان تخمگذاری آن‌ها نباشند.

داوود میرشکار مدیرکل دفتر حفاظت از زیست بوم‌های دریایی سازمان حفاظت محیط زیست  اسفند ماه سال گذشته از تدوین برنامه «اقدام ملی حفاظت از لاک‌پشت‌های دریایی» خبر داد و با اشاره به اینکه لاک‌پشت‌هایی دریایی در کشور ما گونه‌ای رو به‌انقراض هستند، گفت: در حال‌ حاضر اقداماتی برای حفاظت از این گونه روبه‌ انقراض در دستورکار قرار گرفته است.

پاکسازی سواحل تخمگذاری لاک‌پشت‌های دریایی و شمارش آن‌ها و بیومتری لاک‌پشت‌هایی که برای تخم گذاری به سواحل مراجعه می‌کنند از جمله اقداماتی است که به گفته میرشکار، هر ساله برای حفاظت از لاک‌پشت‌ها در سواحل جنوبی کشور انجام می‌شود، نصب تابلوهای هشدار دهنده در سواحل مستعد تخمگذاری و مدیریت منابع نوری  هنگامی که جوجه لاک‌پشت‌ها به سمت دریا می‌روند  از دیگر اقدامات انجام شده برای حفاظت از لاک‌پشت‌ها است.