از میان هشت گونه خرس موجود در دنیا دو گونه در ایران زندگی می‌کنند که این دو گونه شامل خرس قهوه‌ای و خرس سیاه آسیایی است.

به گزارش میزان، خرس سیاه آسیایی یکی از گونه‌های آسیب‌پذیر در جهان است که زیرگونه بلوچی، که پراکندگی آن محدود به پاکستان و جنوب شرقی ایران در سه استان هرمزگان، کرمان و سیستان و بلوچستان است زیرگونه‌ای به شدت در معرض خطر انقراض است.

ویژگی‌های ظاهری: طول بدن ۱۳۰ تا ۱۹۰ سانتیمتر، طول دم ۷ تا ۱۰ سانتیمتر، ارتفاع بدن ۹۰ سانتیمتر، وزن ماده‌ها ۵۰ تا ۱۲۵ و نر‌ها ۱۰۰ تا ۲۰۰ کیلوگرم است. رنگ بدن عمدتا سیاه رنگ با پوزه و گوش‌های روشن‌تر است. مشخصه آن وجود نوار سفید رنگ به شکل هفت روی سینه است. کف رو است. خرس سیاه برای زندگی روی درخت سازگار شده و چنگال‌های تیز دست و پا طوری قرار گرفته‌اند که به بالارفتن او از درخت کمک می‌کنند. روی درخت، شاخه‌ها را زیر خود قرار می‌دهند و از این رو، این نمایه‌های شبه “آشیانه” یکی از نشانه‌های مهم حضور آن‌ها در هر منطقه است.

*ویژگی‌های زیستی: معمولا به تنهایی زیست کرده و عمدتا شبگرد است. غذای آن‌ها عمدتا داز، خرما، زیتون، میوه، مواد گیاهی، حشرات، زباله و لاشه بوده و گاهی اوقات حتی به شکار جانوران نیز می‌پردازد. در برخی مناطق طی زمستان در غار‌ها و شکاف صخره‌ها می‌خوابند. اواخر بهار جفتگیری کرده، ولی تخم مانند خرس قهوه‌ای دارای جایگزینی تأخیری می‌باشد. توله‌ها در زمستان به دنیا آمده و معمولا ۱ تا ۳ می‌باشد. توله‌ها تا ۵/۱ ماه پس از ترک لانه شیر می‌خورند. حدود ۲ سال با همراه با مادر بوده و ماده‌ها در سن ۳ سالگی قادر به زادآوری هستند.

*زیستگاه و فراوانی: بیشتر در مناطق جنگلی، بخصوص در نواحی تپه ماهوری و کوهستانی زیست کرده و در استان‌های کرمان، هرمزگان و سیستان و بلوچستان با تراکم بسیار پایین یافت می‌شوند.

*ارزش ها: دارای ارزش‌های زیستی، زیبایی شناختی، علمی و آموزشی است.

*وضعیت حفاظت: خرس سیاه آسیایی براساس قوانین سازمان حفاظت محیط زیست در زمره گونه‌های درخطر انقراض می‌باشد. تخریب و جزیره‌ای شدن زیستگاه ها، شکار و زنده گیری توله‌ها مهمترین عوامل ازبین رفتن این گوشتخوار در ایران به شمار می‌رود. به صورت جهانی در طبقه (VU) IUCN قرار دارد، ولی در ایران در طبقه CR است. در پیوست I کنوانسیون (CITES) است. درمورد این گوشتخوار کمتر مطالعه شده و حفاظت از آن در محدوده پراکنش محدود آن نیازمند برنامه ریزی و اقدامات جدی می‌باشد.

خرس‌ها در رده پستانداران و راسته گوشت خواران قرار می‌گیرند. با این وجود نمی‌توان خرس‌ها را گوشت خوار نامید. خرس‌ها همه چیز خوار هستند. آن‌ها از میوه‌ها و گیاهان نیز تغذیه می‌کنند و به شدت جذب مواد غذایی شیرین می‌شوند. همان طور که از اسم خرس سیاه آسیایی مشخص است، رنگ این خرس سیاه بوده و گوش‌های بسیار گردی دارد. این نوع خرس با خرس سیاه آمریکایی تفاوت‌هایی دارد.

روی سینه خرس سیاه آسیایی علامتی سفید رنگ به شکل هفت یا V دیده می‌شود همچنین پوزه این حیوان نیز روشن‌تر از باقی مناطق بدنش دیده می‌شود. این نوع خرس از جمله حیوانات منزوی و شبگرد است و به همین خاطر می‌توان علت رنگ سیاه این نوع خرس را فهمید. برخی دانشمندان، خرس سیاه آسیایی را نیای گونه‌های مختلف خرس‌های امروزی می‌داند.

این نوع خرس گیاه خوار است، اما از حیوانات و حشرات، مهره داران کوچک، نوزاد پستانداران و گاهی اوقات دام اهلی تغذیه می‌کند. خرس بلوچی عاشق خرما و کندو‌های عسل و در کل میوه‌های شیرین بوده و در نتیجه در شب هنگام به مزارع محلی رفته و آسیب می‌رساند. خرما ۸۵ درصد رژیم غذایی این حیوان را تشکیل می‌دهد و پس از آن درختان میوه در درجه دوم قرار دارد.

با آنکه خرس سیاه آسیایی از آرام‌ترین گونه‌های خرس در میان پستانداران است، اما این گونه نسبت به انسان بسیار پرخاشگر است؛ در نتیجه بهتر است که هیچ گاه نزدیک این حیوان نشوید. برخلاف تصورات عمومی که همه فکر می‌کنند همه خرس ها، خواب زمستانی دارند، این نوع خرس در زمستان نمی‌خوابد. ۲۵ سال عمر می‌کند.

فصل جفتگیری او در اواخر تابستان بوده و پس از حدود هفت ماه دو توله می‌زاید. این نوع خرس تنها پس از به دنیا آمدن توله هایش قابل رویت است. طول این حیوان ۱۲۰ تا ۱۸۰ سانتی متر و وزن آن بین ۵۰ تا ۱۷۰ کیلوگرم است.

خرس سیاه آسیایی از نظر اهمیت حفاظت در کشورما پس از یوزپلنگ و در رتبه دوم قرار دارد. تعارض بین خرس سیاه و انسان بیشترین تهدید گزارش شده در ایران است. تشکیل کمیته ملی حفاظت از خرس در سازمان حفاظت از محیط زیست یکی از این اقدامات است که حفاظت از خرس را برعهده دارد.دبیر اجرایی کمیته ملی حفاظت از خرس سازمان حفاظت از محیط زیست می‌گوید: خرس سیاه از لحاظ جمعیت و تعارضات بیمه می‌شود.

خرس‌ها به دلیل خشکسالی و کاهش مواد غذایی زیستگاه‌ها به سمت مزارع می‌آیند و در مواجه با روستاییان احتمال تلف شدن آن‌ها بالا می‌رود. از این رو خرس‌ها بیمه می‌شوند تا خسارت وارده به کشاورزان مناطق مختلف پرداخت و از کشتن آن‌ها خودداری شود.