زهره محققی*

گسترش ناموزون شهرها باعث ایجاد نبود تعادل در شهر، نابسامانی در طبیعت و نبود ثبات شده است، در این میان می توان به عملکرد رود دره های شهری به عنوان یکی از عناصر ساختار اکولوژیکی شهرها اشاره کرد که نقش موثری برای ایجاد تعادل بین فضای انسان محور و طبیعت دارد و باعث ارتقاء ارتباط بین این دو مقوله می شود.

شمال تهران در محدوده منطقه یک از۱۳ رشته رود دره به طول بیش از ۲۹ کیلومتر با ۱۵حوضچه رسوبگیر اصلی با ظرفیتی بالغ بر ۵۰۰ هزار متر مکعب تشکیل شده است که یکی از بزرگترین منابع طبیعی شهر تهران به حساب می آید که از رشته کوه های البرز سرچشمه می گیرد و تهران را سیراب می کند رود هایی که هم کریدور تنفسی پایتخت هستند و هم جان به زمین های خسته این شهر بزرگ می دهند
اما آنچه حایز اهمیت است زخم هایی است که بر تن پر پیچ و تاب این شریان های حیاتی شهر نشسته تا نتوانند آن طور که باید شهر را سیراب کنند

این منطقه که زمانی ییلاق شهر تهران بود و به چشمه ها و قنوات و رودها شهرت داشت حالا باید رودخانه های خود را از لا به لای ساختمان ها و قنوات را در زیر برج ها بیابد.

سرچشمه رودهای تهران در منطقه یک است که این موهبت الهی خود مشکلاتی به همراه دارد و آن وجود گل و لای شسته شده در مسیر بوده که در محدوده منطقه یک رسوب می کند و‌ حوضچه ها نیازمند لایروبی های مستمر هستند.

استودیو شمیران خبر روابط عمومی شهرداری منطقه یک با واکاوی های همین دغدغه های شهری تشکیل شد تا بتواند با حضور کارشناسان و متخصصین امر، مشکلات را بکاود و راهی برای رفع این معضلات با بررسی های لایه های اجرایی و کارشناسی شهر پیدا کند و مطالب زیر جمع بندی نظرات کارشناسی این موضوع است.

* بیش از ۱۰۰ نقطه مشکلات عمرانی دارد

رود دره های شهری، فرسوده و دچار کف شستگی شده اند و در بیش از ۱۰۰ نقطه مشکلات عمرانی و زیر دیواره ها خالی و احتمال رانش زمین در برخی نقاط وجود دارد و یکی از مشکلات اصلی در لایروبی مسیل ها عدم دسترسی آسان و نبود رمپ اصولی به داخل برخی مسیل ها است و امکان اعزام ماشین آلات و حتی نیروهای لایروب نیست و در برخی مکان ها کارگر باید با استفاده از طناب و بصورت سنتی وارد مسیل ها شده و در برخی نقاط نیز دلیل محدودیت، وجود ساختمان ها و دیواره های شهری درحریم مسیل ها است ولی با وجود مشکلات ذکر شده از دی ماه سال گذشته شهرداری منطقه یک ۲ هزار و ۱۰۰ کامیون رسوبات از مسیل ها و حوضچه های این منطقه تخلیه کرده است.

مکاتبات جهت مرمت این سازه ها مشکل دیگری است که همه موارد باید به سازمان مشاور ارسال شود و مطالعات ژئوتکنیک، هیدرولیکی دبی آب، بحث سازه، طراحی، بازنگری و فازهای اجرایی انجام و بعد خروجی به منطقه اعلام و فرایند مناقصه و پیمانکار شروع شود.

اجرای طرح احیای رودخانه ها از دیگر مشکلات ساماندهی رود دره ها است که از سال ۹۴-۹۵ بحث احیای رودخانه ها مطرح و در آن به این نکته تأکید شد که تهران رودخانه های خود را از دست داده و همه آن ها تبدیل به کانال شدند بدین ترتیب امکان احداث کف و دیواره بتنی وجود ندارد.

* بالای ۸۰ درصد به حریم رود ها تجاوز شده است

به طور تقریبی بالای ۸۰ درصد به حریم رود ها تجاوز شده است. در دارآباد دیوار کاهگلی در کنار رودخانه ساخته شده، در درکه که برای بازدید از داخل مسیل باید وارد رستوران ها شوی چایی بخوری تا بتوانی رصدی داشته باشی و رفع این تصرفات به دلیل گرانی ملک در منطقه، امکان پذیر نیست.

یکی از راه حل ها اخطار به همه مالکین همجوار رودها است و کمیته رفع خطر تشکیل و از همه متصرفین درخواست کند حریم رود را ایمن سازی یا ساختمان ها را تخریب کنند و اگر چه این اقدام از طرف متصرفین اجرا نمی شود ولی مستند قانونی برای شهرداری خواهد شد تا متصرفین مسئولیت هر حادثه ای را بر عهده بگیرند.

*پیاده روسازی در حریم رود دره ها نیمه کاره ماند

یکی دیگر از جاذبه های گردشگری این منطقه پیاده روسازی ها در کنار مسیل و رودخانه ها بود که زمانی با جدیت اجرا وبا نورپردازی برای تردد شهروندان مهیا می شد ولی چند سالی است که هیچ پیشرفتی نداشته است. علت آن در صحبت با کارشناسان امر همان اجرای طرح احیای رودخانه ها اعلام شد به خاطر این طرح اجازه ساخت در کنار رودخانه ها نیز داده نمی شود و خیلی از طرح ها نیمه کاره مانده است.

*نبود هماهنگی بین خدمات شهری و شهرسازی

جدا از بحث رود دره ها یکی دیگر از موهبت های الهی در منطقه وجود ۴۸۶ قنات است که ۱۷۲ رشته از آن شاخه اصلی و فعال است و قنات هایی چون تکیه نیاوران، باغ سفارت ایتالیا هنوز دارای ماهی های قرمز هستند حالا این قنات ها در مسیر خود با فاضلاب خانه ها و ریزش هایی که اتفاق افتاده دچار بهم ریختگی و نابسامانی شده است و این رگ های زندگی توان اصلی خود را از دست داده اند.

اداره مسیل ها و قنوات شهرداری منطقه یک اقدام به تکمیل نقشه قنوات و تحویل آن به خدمات شهری منطقه نموده و حتی برخی نقشه های قدیمی مربوط به دهه ۵۰ و دستی نیز در حال به روز رسانی است که متاسفانه برخی از مراجعین به منطقه پی‌گیر دریافت این نقشه ها هستند و هدف آنها اتصال فاضلاب به قنوات است برای همین نقشه ها به افراد داده نمی شود.

متاسفانه در طرح تفصیلی مسیر قنات ها مشخص نیست و جواز ساخت صادر می شود و ممکن است با قنات برخورد شود. طرح تفصیلی قنوات پیشنهادی است که کارشناسان مطرح می کنند به طوریکه برای نجات قنات ها یک لایه از قنوات در طرح تفصیلی قرار بگیرد و مالک ملزم به استعلام شود و اگر بلامانع بود جواز دریافت کند تا قنوات حفظ و حریم آنها رعایت شود.

آنچه در این گزارش جمع بندی می شود مشکلات رود دره ها بود که به طور کل شامل تصرفات، نبود رمپ و نردبان دسترسی به داخل رودها، شستگی کف رودها، عدم نظارت وزارت نیرو به عنوان دستگاه متولی، طولانی بودن مراحل تایید طرح فنی سازمان مشاورعمران بود که برخی از آنها با همکاری بیشتر دو حوزه خدمات شهری و عمرانی منطقه قابل اجراست ولی برخی امور به سایر سازمان ها مربوط می شود که نیاز به کاری تعاملی دارد.

کارشناس رسانه*

**************

*پی نوشت:

انتشار مطالبی با عنوان “یادداشت میهمان”، صرفا دیدگاه های پایگاه خبری آوای جامعه در حوزه های گوناگون اجتماعی نیست و تنها برای گردش آزاد اطلاعات ، بیان نظرات ، دیدگاه ها ، تبادل افکار و همچنین طرح موضوعات روز جامعه به قلم کارشناسان ، فعالان اجتماعی و مدیران منتشر می شود.