مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب‌های ایران مهم‌ترین دستاورد این طرح را تغییر رویکرد از حفظ پهنه آبی تالاب به مدیریت یکپارچه حوضه آبریز عنوان کرد.

به گزارش گروه محیط زیست آوای جامعه ، مهری اثنی عشری همزمان با ۲ فوریه (۱۳ بهمن) روز جهانی تالاب‌ها موضوع تالاب‌ها را فراتر از مرزهای جغرافیایی کشورها دانست و اظهار داشت : موضوع پروژه‌های مشترک بین‌المللی و درگیر شدن کشورهای دیگر در موضوع محیط‌ زیست و تالاب‌ها امری اجتناب‌ناپذیر است چون پیامد اثرات محیط زیستی به مرزهای جغرافیایی محدود نمی‌شود.

وی، موضوع تالاب‌ها را یک دغدغه جهانی توصیف کرد و افزود: بر اساس چشم‌انداز جهانی که کنوانسیون رامسر در گزارش سال ۲۰۲۱ خود اعلام کرده است از سال ۱۹۷۰ تا الان ۳۵ درصد تالاب‌های موجود در جهان را از دست‌ داده‌ایم و این تالاب‌ها تخریب‌ شده‌اند و این نرخ سه برابر بیشتر از نرخ تخریب جنگل‌ها است.

مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب‌های ایران خاطرنشان کرد: در همین گزارش اذعان شده بیشترین تهدیدی که در حال حاضر تالاب‌ها با آن مواجهند موضوع تغییر کاربری اراضی است، بیشترین این تغییر کاربری‌ها مربوط به بخش کشاورزی است که بیشترین مصرف‌کننده آب در حوضه‌های آبریز است.

اثنی عشری درباره طرح حفاظت از تالاب‌های ایران هم گفت: طرح حفاظت از تالاب‌های ایران از سال ۲۰۰۵ میلادی شروع به کار و در فازهای مختلف، حمایت‌های گوناگون بین‌المللی را در کنار حمایت‌های دولت برای حفاظت از تالاب‌ها و ترویج رویکرد جدیدی تحت عنوان مدیریت زیست‌بوم برای مدیریت تالاب‌های کشور دریافت کرده است.

وی، افزود: در فاز اول صندوق اعتبارات جهانی محیط‌ زیست حامی اصلی پروژه بود و این همکاری از طریق UNDP (برنامه توسعه ملل متحد) شکل گرفت، در این فاز موفق شدیم با بهره‌گیری از کمک بین‌المللی و حمایت‌های غیر نقدی دولت ایران، رویکرد زیست بومی را در سه تالاب شادگان، ارومیه و پریشان به‌صورت پایلوت اجرا کنیم.

مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب‌های ایران تصریح کرد: ویژگی برنامه‌های مدیریت زیست‌بوم این است که برای هرکدام از اهداف راهبردی یک مجموعه اقدام اولویت‌دار تعریف‌ شده است که اولویت اجرای آن‌ها تنها با سازمان حفاظت محیط‌ زیست نیست چراکه این سازمان، یک‌ نهاد نظارتی است و دستگاه‌های اجرایی هستند که مسئولیت اجرای بیشتر آن اقدامات ازجمله تأمین و تخصیص حق‌آبه تالاب‌ها (وزارت نیرو)، افزایش بهره‌وری آب در سطح مزارع (وزارت جهاد کشاورزی) و موضوعات مرتبط با معیشت جوامع محلی و گردشگری (وزارت گردشگری و میراث فرهنگی) را بر عهده‌ دارند.

اثنی عشری با اشاره به تجارب این طرح برای احیای دریاچه ارومیه خاطرنشان کرد: در دهه ۸۰ خورشیدی، دریاچه ارومیه با شرایط بحرانی مواجه شد و به دلیل بهره‌مندی از تجربه ۷-۸ سال حضور یک پروژه بین‌المللی مثل طرح حفاظت از تالاب‌های ایران در سازمان حفاظت محیط‌زیست، مذاکراتی با دولت ژاپن صورت گرفت و این دولت اعلام آمادگی کرد که یک کار مشترک با دولت ایران در حوضه آبریز دریاچه ارومیه با هدف احیای این دریاچه انجام دهد.

وی بابیان اینکه این همکاری از سال ۲۰۱۴ میلادی شکل گرفت و تا الان ادامه پیداکرده است، گفت: مبلغ این مشارکت از سوی دولت ژاپن سالانه یک‌میلیون دلار بود که به مدت هفت سال پیاپی پرداخت‌ شده است، در پایان هفت سال بنا به دستاوردهای مثبت و تجارب خوبی که در حوضه دریاچه ارومیه به وجود آمد، ما توانستیم یک سند سه ساله دیگر با ژاپنی‌ها به امضا برسانیم که مسئولیت اجرای آن دوباره به طرح حفاظت از تالاب‌های ایران در سازمان حفاظت محیط‌ زیست سپرده شد.

مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب های ایران تصریح کرد: در این سند سه ساله، علاوه بر این که به دنبال پایدارسازی تجارب هفت سال گذشته در حوضه دریاچه ارومیه هستیم، دو تالاب بختگان و شادگان نیز به پایلوت‌های خود افزودیم تا بتوانیم تجارب حاصل از پروژه دریاچه ارومیه را در آن دو تالاب هم ترویج کنیم.

اثنی عشری، مدیریت پایدار آب‌ و خاک در سطح حوضه آبریز دریاچه ارومیه را یکی از اهداف راهبردی این پروژه توصیف کرد و گفت: با توجه به اینکه در سطح حوضه آبریز دریاچه ارومیه، بخش کشاورزی بیشترین مصرف آب را داشت، تمرکزمان را بر این بخش قراردادیم بنابراین با همکاری سازمان جهاد کشاورزی و ادارات کل حفاظت محیط‌ زیست در ۱۸۳ روستا از مجموع ۲۵۰ روستای اکولوژیک این حوضه به‌صورت پایلوت، تکنیک‌های کشاورزی پایدار را با جوامع محلی تمرین و پیاده کردیم، بر اساس نتایج مطالعات تیم پایش ما، به‌طور متوسط ۲۷.۱ درصد کاهش مصرف آب در سطح مزارع اتفاق افتاد.

وی عنوان کرد: برای کاهش وابستگی معیشت خانوارها به منابع آبی منطقه، معیشت‌های جایگزین را با تمرکز بر بانوان روستایی ترویج دادیم و این اتفاق در ۳۴ روستای پایلوت انجام شد، بیش از ۸۰۰ نفر از بانوان روستایی در تخصص‌های مختلف آموزش دیدند و به فعالیت مشغول شدند.

مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب‌های ایران، دستاورد اصلی این طرح در سال‌های گذشته را تغییر نگاه و رویکرد در حوزه حفاظت از تالاب‌ها برشمرد و تصریح کرد: خوشبختانه از این نگاه که تنها باید پهنه آبی تالاب حفظ شود به سمت رویکرد مدیریت یکپارچه در سطح حوضه حرکت کردیم چون هرچه در بالادست حوضه اتفاق می‌افتد در وضعیت و شرایط کل حوضه ازجمله تالاب مؤثر است.

اثنی عشری گفت: تحقق کامل این رویکرد زمان‌بر است و نمی‌توان توقع داشت که نگاه بخشی در دستگاه‌ها و وزارتخانه‌های مختلف در کوتاه‌مدت به‌طور ۱۰۰ درصد تغییر کند اما نشانه‌های خوبی از این تغییر نگاه را شاهد هستیم.