آیین نامه اجرایی ماده ۸ قانون هوای پاک، موضوع تعیین سن فرسودگی انواع خودروها با رویکرد حفظ حق مالکیت افراد درباره وسیله نقلیه و افزایش نظارت بر انجام معاینه فنی به جای تعیین مطلق سن به عنوان معیار فرسودگی خودرو، در جلسه هیئت وزیران مورخ ۹ خرداد ۱۴۰۰ به تصویب رسید و برای اجرا توسط دولت ابلاغ شد.

به گزارش گروه محیط زیست آوای جامعه،  در جلسه هیئت وزیران مورخ ۹ خرداد ۱۴۰۰، پیشنهاد سازمان حفاظت محیط زیست درباره آیین‌نامه اجرایی ماده (۸) قانون هوای پاک درخصوص «تعیین سن فرسودگی انواع خودروها» با رویکرد حفظ حق مالکیت افراد درباره وسیله نقلیه و افزایش نظارت بر انجام معاینه فنی به جای تعیین مطلق سن به عنوان معیار فرسودگی خودرو به تصویب رسید.

براساس آیین نامه فوق، با توجه به کاهش ایمنی و آلایندگی انواع وسایل نقلیه با گذشت زمان در اثر استهلاک و پوسیدگی اجزا و بدنه، شاخص سن مرز فرسودگی به جای سن فرسودگی تعیین شده و خودروهای مشمول ملزم به افزایش دفعات سالانه معاینه فنی و افزایش هزینه های تردد هستند.

این موضوع به نحوی است که مالک وسیله نقلیه جهت اطمینان از صحت عملکرد آن، بایستی در بازه‌های زمانی کوتاه‌تری اقدام به معاینه فنی و بازرسی خودرو کند. این خودروها به علت کارکرد بیشتر و طول عمرشان، بیشتر دچار پوسیدگی بدنه و ساختار می‌شوند و ریسک بروز تصادفات در سطح جاده‌ها و شهرها را به‌شدت افزایش می‌دهند.

براساس آیین نامه اجرایی یاد شده، سن مرز فرسودگی برای خودروهای شخصی شامل سواری، استیشن (ون) و سواری کار ۱۵ سال و تعداد دفعات معاینه فنی پس از رسیدن به سن مرز فرسودگی، دو مرتبه (۶ ماه یکبار) در سال تعیین شد.

برای خودروهای عمومی شامل تاکسی سواری، استیشن (ون) و سواری کار بنزینی و دوگانه‌سوز، پایه گازسوز و برقی، سن مرز فرسودگی به ترتیب ۸، ۱۰ و ۱۴ سال و تعداد دفعات معاینه فنی پس از رسیدن به سن مرز فرسودگی برای هریک از آنها به ترتیب، چهار مرتبه (سه ماه یکبار) در سال و سه مرتبه (چهار ماه یکبار) در سال تعیین گردید.

سن مرز فرسودگی برای وانت پایه گازسوز و بنزینی، دوگانه سوز و دیزلی به ترتیب ۱۴ و ۱۳ سال و تعداد دفعات معاینه فنی پس از رسیدن به سن مرز فرسودگی سه مرتبه (چهار ماه یکبار) در سال، برای اتوبوس درون شهری دیزلی، پایه گازسوز و برقی (منوط به بازسازی با رعایت قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی) سن مرز فرسودگی به ترتیب ۱۰ و ۲۰ سال و تعداد دفعات معاینه فنی پس از رسیدن به این سن، برای اتوبوس‌های دیزلی و پایه گازسوز چهار مرتبه (سه ماه یکبار) در سال و برای اتوبوس های برقی سه مرتبه (چهارماه یکبار) در سال تعیین شد.

سن مرز فرسودگی برای مینی بوس و میدل باس درون و برون شهری دیزلی، پایه گازسوز و برقی (منوط به بازسازی با رعایت قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی) به ترتیب ۸، ۱۰ و ۲۰ سال و تعداد دفعات معاینه فنی پس از رسیدن به سن فرسودگی برای هریک از آنها سه مرتبه (چهار ماه یکبار) در سال، برای اتوبوس برون شهری و کشنده، کامیون و کامیونت، سن مرز فرسودگی به ترتیب ۱۰ و ۱۶ سال و تعداد معاینه فنی پس از رسیدن به این سن، به ترتیب برای هریک از آنها سه مرتبه (چهار ماه یک بار) در سال خواهد بود.

همچنین برای موتورسیکلت های بنزینی کاربراتوری، بنزینی انژکتوری و برقی، سن مرز فرسودگی به ترتیب ۵، ۶ و ۱۲ سال و تعداد معاینه فنی پس از رسیدن به سن مرز فرسودگی برای هریک از آن‌ها دو مرتبه (شش ماه یک بار) در سال تعیین شد.

برای سواری دولتی نیز سن مرز فرسودگی ۱۳ سال و تعداد معاینه فنی پس از رسیدن به سن مرز فرسودگی، سه مرتبه (چهار ماه یک بار) در سال تعیین شده است.

تعداد دفعات معاینه فنی خودروهای شخصی مندرج در آیین نامه، پنج سال پس از گذشتن از سن مرز فرسودگی به سه مرتبه در سال (هر چهار ماه یک بار) افزایش می یابد.

همچنین تردد وسایل نقلیه شامل تاکسی های بنزینی و دوگانه سوز و موتورسیکلت های بنزینی کاربراتوری با سامانه سوخت رسانی کاربراتوری، در شهرهای دارای اولویت آلایندگی، از ابتدای سال ۱۴۰۱ ممنوع است و مشمول کلیه محدودیت‌های خودرو فرسوده مندرج در ماده (۸) قانون هوای پاک می شوند.

تغییر پلاک انواع وسایل نقلیه عمومی به شخصی به علت کارکرد بالاتر وسایل نقلیه عمومی و افت عملکردی، ایمنی و محیط زیستی آن‌ها ممنوع است.

در صورت بازسازی اساسی اتوبوس‌های حمل و نقل عمومی درون شهری طبق دستورالعمل مشترک وزارتخانه‌های کشور و صنعت، معدن و تجارت و سازمان حفاظت محیط زیست، ۵ سال به سن مرز فرسودگی آن‌ها اضافه می‌شود.

تردد خودروهای کاربراتوری در محدوده های LEZ (ناحیه کم انتشار) و ممنوعه وفق ماده (۱۸) قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی، در شهرهای دارای اولویت آلایندگی، از ابتدای سال ۱۴۰۱ ممنوع است و در صورت تردد این خودروها در مناطق ممنوع اعلام شده در محدوده کلانشهرها، ۲ میلیون ریال جریمه خواهند شد.

برای خودروهای سنگین و نیمه‌سنگین، سبک و موتورسیکلت با قوای محرکه ترکیبی (هیبریدی) سن مرز فرسودگی براساس قوه محرکه احتراقی بوده و نسبت به وسایل نقلیه دارای قوای محرکه احتراقی، دو سال به «سن مرز فرسودگی» آنها اضافه می‌شود.

در موارد زیر، دو سال به سن مرز فرسودگی اضافه می‌شود:

الف ـ کلیه خودروهای دیزلی در صورت نصب پالایشگر (فیلتر) دوده استاندارد حداقل یک سال قبل از رسیدن به سن مرز فرسودگی
ب ـ تعویض واکنش‌ساز (کاتالیست) استاندارد و سامانه (سیستم) آلایندگی اگزوز برای تاکسی‌های بنزینی و دوگانه سوز و پایه گازسوز

همچنین با توجه به پیش بینی‌های انجام شده در آیین نامه مذکور، انتظار می رود با افزایش تعداد دفعات معاینه فنی خودروهایی که به سن مرز فرسودگی می رسند، به مرور خودروهای دارای فناوری های قدیمی مانند وسایل نقلیه کاربراتوری، از چرخه مصرف خارج و اسقاط شوند، هر چند نتایج مورد انتظار، به‌صورت تدریجی محقق خواهند شد.

از طرفی با افزایش نظارت بر سلامت فنی، ایمنی و آلایندگی خودرو، انتظار می‌رود تلفات انسانی و خسارات مالی ناشی از حوادث رانندگی نیز کاهش یابد.