اسفندماه گذشته سمپوزیوم آنلاین اختلال طیف اتیسم و بیست سالگی اتیسم در ایران به همت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی برگزار شد که رئیس سازمان بهزیستی کشور در این کنفرانس به ارائه سخنرانی پرداخت. به بهانه فرارسیدن دوم آوریل (۱۳ فروردین ماه) روز جهانی آگاه سازی اتیسم به بازخوانی این سخنرانی خواهیم پرداخت.

به گزارش گروه سلامت آوای جامعه،رئیس سازمان بهزیستی کشور در سمپوزیوم آنلاین اختلال طیف اتیسم و بیست سالگی اتیسم در ایران، با بیان اینکه اختلال طیف اتیسم براساس آمار موجود یک درصد جوامع را درگیر کرده است، گفت: یکی از اقدامات بهزیستی تاسیس مراکز اقامت موقت بوده است برای اینکه فرصتی به والدین و مراقبان کودکان داده شود تا بتوانند به فعالیت روزمره زندگی بپردازند البته تنها در استان های اصفهان، کرمان، تهران و آذربایجان شرقی گسترش یافته که امیدواریم در سراسر کشور نیز اجرایی شود.

«وحید قبادی دانا» رئیس سازمان بهزیستی کشور در این سمپوزیوم، با بیان اینکه اتیسم، بیماری یا اختلالی که خانواده ها و فرزندان با آن دست و پنجه نرم می کنند، گفت: اختلال طیف اتیسم براساس آمار موجود یک درصد جوامع را درگیر کرده است و با توجه به اثرات اجتماعی و خانوادگی و نقائصی که در ارتباطات اجتماعی و رفتاری در این افراد وجود دارد، باعث می شود علاوه بر خود فرد خانواده و واحدهای اجتماعی مرتبط با فرد دچار درگیری می شوند؛ چراکه این اختلال در ابعاد اجتماعی گسترده ای پیدا میکند.

رئیس سازمان بهزیستی کشور، افزود: بهزیستی با توجه به اینکه تولیگری امور افراد دارای معلولیت و سلامت اجتماعی را با توجه به قوانین بالادستی در اختیار دارد و از حدود ۲۰ سال گذشته فعالیت های خود را در ارتباط با اختلال طیف اتیسم آغاز کرده و فعالیت های متمرکزی را در این زمینه برنامه ریزی کرده است.

وی با تشریح اقدامات سازمان بهزیستی کشور در موضوع اتیسم، تصریح کرد: در بحث تحصیل، آموزش و سایر موضوعات افراد درگیر این اختلال نیاز است کاری جمعی و بین بخشی صورت گیرد البته از بیست سال گذشته بهزیستی این اقدامات را انجام داده است و آنچه الان شاهد هستیم حاصل تلاش های همه جانبه همه همکاران در بهزیستی و مشارکت فعال علمی، دانشگاهی و تحقیقاتی است و همچنین دیگر نهادهای دولتی و غیردولتی بوده که در حال انجام است.

قبادی دانا با بیان اینکه از ابتدا تشخیص بهنگام اختلال اتیسم و مداخله در زمان طلایی مدنظر سیاستگذاران و برنامه ریزان در سازمان بهزیستی بوده است، گفت: پایبندی به کنوانسیون های حقوق کودک و همچنین کنوانسیون اشخاص دارای معلولیت و اینکه این کودکان باید یک زندگی کامل و شایسته ای را داشته باشند و دارای منزلت اجتماعی باشند یکی از الزاماتی است که مدنظر سیاستگذاران و برنامه ریزان در بهزیستی بوده است و همکاری های خوبی با آموزش و پرورش استثنایی و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بوده داشته است.

رئیس سازمان بهزیستی کشور با بیان اینکه از سال ۷۹ ارائه خدمت به این طیف از جامعه را آغاز کرده ایم و راه اندازی مراکز آموزش توانبخشی روزانه اختلال طیف اتیسم یکی از این اقدامات بوده است، افزود: اکنون شاهد ۱۰۳ مرکز در ۳۱ استان کشور هستیم که با ۸۵۰ نیروی آموزش دیده روانشناس بالینی، کاردرمانگر و  مربی آموزشی  در حال حاضر به حدود ۵ هزار نفر خدمت ارائه می کنند و بطور متوسط هر ماه حدود ۸۰۰ هزار تومان به عنوان یارانه به این مراکز واریز می شوند و اکنون ۳۸۷ مرکز حرفه آموزی و ۱۳۱ کارگاه تولیدی حمایتی فعال در این زمینه در کنار ۱۷ مرکز پشتیانی شغلی تحت نظارت سازمان بهزیستی کشور فعالیت می کنند.

وی، عنوان کرد:  در برنامه ۲۰ ساله سعی شده است در حیطه تشخیص و مداخله بهنگام اقدامات صورت گیرد. تمام هدف ما بهبود کیفیت زندگی افراد و خانواده هایی که درگیر اختلال طیف اتیسم هستند. به یاد داریم زمانی که جامعه با اختلال طیف اتیسم آشنا نبود طبیعتا نیاز بود ارتقاء سطح آگاهی جامعه صورت گیرد و خدمات به موقع در دسترس افراد قرار گیرد؛ لذا در این حوزه بیش از بیست سال در بهزیستی مدنظر بوده است و غربالگری، پرسشنامه برای کودکان ۲ تا ۵ سال معرفی شده که یکی از ابزارهای مهم درخصوص شناسایی کودکان اختلال طیف اتیسم است.

قبادی دانا، افزود: در قدم بعدی بعد از اینکه خانواده بررسی شدند شناسایی افراد با اختلال طیف اتیسم در دستور کار قرار می گیرد. لذا بعد از تشخیص خانواده ها دچار استرس می شوند که اینجا مداخله با کاردرمانی، گفتاردرمانی و آموزش خانواده صورت می گیرد. از زمان اجرای غربالگری تاکنون ۲۰۰ هزار کودک در سن ۲ تا ۵ سال از خدمات غربالگری سازمان بهزیستی کشور بهره مند شدند.

رئیس سازمان بهزیستی کشور با اشاره به راه اندازی سامانه آنلاین غربالگری تشخیص اختلال طیف اتیسم، تاکید کرد: این سامانه امکان اجرای غربالگری آنلاین را برای خانواده ها به همراه دارد که پس از آن برای دریافت خدمات تشخیصی به واحدها ارجاع می شوند و سپس به ستاد پذیرش و کمیسیون های پزشکی و توانبخشی برای اینکه نوع و شدت معلولیت مشخص شود و فرد و خانواده در چرخه خدمات حمایتی و بهره گیری از خدمات تخصصی در قالب مراکز روزانه آموزشی و توانبخشی سراسر گشور قرار گیرد.

وی با بیان اینکه مداخلات خانواده محور یکی از محورهای فعالیت سازمان بهزیستی در مواجهه با طیف اتیسم بوده است، گفت: آموزش خانواده ها مدنظر بهزیستی بوده است و کتابچه های راهنمای برای والدین دارای کودک اتیسم و تدوین راهنمای عملی برنامه ریزی برای انجام مداخلات در مراکز آموزش روزانه و توانبخشی صورت پذیرفت؛ یکی دیگر از اقدامات بهزیستی تاسیس مراکز اقامت موقت بوده است برای اینکه فرصتی به والدین و مراقبان کودکان داده شود تا بتوانند به فعالیت روزمره زندگی بپردازند البته در چند استان اصفهان، کرمان، تهران و آذربایجان شرقی گسترش یافته که امیدواریم در سراسر کشور نیز اجرایی شود.

قبادی دانا افزود: با توجه به راه اندازی پایگاه های غربالگری و تشخیص کارشناسان مربوطه انتخاب شدند و در این زمینه به فعالیت می پردازند. با غربال کودکان ۲ تا ۵ سال در سال ۹۹ نزدیک به ۵۰۰ نفر از کودکان تحت آزمون غربال قرار می گیرند که برای حدود ۲۰۰ نفر آزمون تشخیصی نیاز شد و حدود ۱۸۹ نفر به عنوان موارد تشخیص گرفته در سال گذشته بودند که در سه سطح طبقه بندی و معرفی شدند اما مشکلات بسیاری برای افراد و خانواده آنها وجود دارد و هزینه هایی و عدم آگاهی آحاد جامعه سبب می شود درک متقابلی بین جامعه و این افراد انجام نشود.

رئیس سازمان بهزیستی کشور، تصریح کرد: نیاز است یک اقدام ملی برای ساماندهی همه فعالیت و تشریک مساعی صورت گیرد لذا نیاز است غربالگری رشد و تکامل کودکان در کل کشور ساماندهی شود و برنامه ریزی مناسبی شود؛ الحمدالله درباره واکسیناسیون شاهد نهضت ملی بودیم در حوزه غربالگری رشد و تکامل کودک و پیدا کردن به موقع کودکان دارای اختلال طیف اتیسم هستند باید یک همکاری بین بخشی صورت گیرد و به سبب جمعیت گسترش داشته باشد.

وی با بیان اینکه خدمات توانبخشی متاسفانه تحت پوشش بیمه پایه نیستند، ادامه داد: برای این کار در راستای تحقق ماده ۶ قانون حمایت از افراد دارای معلولیت مبنی بر اینکه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مکلف است پوشش بیمه سلامت افراد دارای معلولیت تحت پوشش سازمان را به گونه‌ای تأمین نماید که علاوه بر تأمین خدمات درمانی مورد نیاز این افراد، خدمات توانبخشی جسمی و روانی افراد دارای معلولیت را پوشش دهد، در قانون بودجه سال ۹۹، ۳۰۰ میلیارد برای موضوع بیمه خدمات توانبخشی گنجانده شد که علاوه بر این تفاهمنامه ای بین بیمه سلامت در دو نوبت منعقد شد و ۹ خدمت مشمول بیمه پایه سلامت قرار گرفتند و همچنین بخشنامه مشترکی بین بهزیستی و بیمه سلامت برای مراکز گفتاردرمانی و کاردرمانی کشور داده شد تا طرف قرارداد بیمه سلامت قرار گیرند و این شروع ایست تا سایر خدمات توانبخشی ذیل این قضیه قرار گیرد.

قبادی دانا بر تدوین پروتکل درمانی و توانبخشی برای پزشکان اطفال تاکید کرد و گفت: با این اقدام پزشکان فقط به دارو درمانی صرف اکتفا نمی کنند، از طرفی هدف ما خانواده پذیر و جامعه پذیر شدن این افراد است که نیازمند اقدامات حمایتی هستند که در برنامه آتی مدنظر داریم؛ لذا NGOها باید تقویت شوند، تقویت تشکل خانواده های دارای افراد طیف اتیسم و دستورالعمل ها با نظر این عزیزان بازبینی شود همچنین باید مطالعات تطبیقی صورت گیرد تا بتوانیم آبنده نگری داشته باشیم.

رئیس سازمان بهزیستی کشور گفت:  مهم این است که تاثیرگذاری را ملی و پوشش جغرافیایی را به ۱۰۰ درصد برسانیم که تحقق این مهم نیاز به تامین اعتبارات است و شبکه ملی برای برنامه ریزی و پیش بینی نیاز است. از طرفی نیز پایش عملکرد گذشته، بازبینی اقدامات، پرداختن به وضعیت مشکلات خانواده و … در دستور کار قرار دارد و نیاز است موضوعات حمایتی در موضوعات پیشگیرانه لحاظ شود. در گام دوم انقلاب باب های جدید با تکیه بر متون علمی و پژوهش های و با اتصال به مراکز غیردولتی و مجموعه خانواده های درگیر این اختلال باز خواهیم کرد تا توانمندسازی این افراد را شاهد باشیم.