سرگرد الهام ناصری*

اداره برآورد اجتماعی و افکارسنجی معاونت اجتماعی فرماندهی انتظامی تهران بزرگ، در پژوهشی، به بررسی ” علل و عوامل فرار دختران از منزل در شهر تهران بصورت توصیفی- تحلیلی با روش اسنادی و کتابخانه ای و مصاحبه میدانی، پرداخته است.

به گزارش گروه زنان و خانواده آوای جامعه، اداره برآورد اجتماعی و افکارسنجی معاونت اجتماعی فرماندهی انتظامی تهران بزرگ، در پژوهشی، به بررسی ” علل وعوامل فرار دختران از منزل در شهر تهران بصورت توصیفی- تحلیلی با روش اسنادی و کتابخانه ای و مصاحبه میدانی، پرداخته است، و ارائه آمار پلیس پیشگیری وعملیات فاتب می تواند تعیین کننده میزان فرار دختران از خانه در سال های مورد بررسی باشد که در این تحقیق نیز به تفصیل بیان شده است؛

موضوع فرار دختران و زنان در شهر تهران به عنوان یکی از نا هنجاری های اجتماعی، نوعی عارضه و بیماری است، زیرا وقتی آثار و عوارض آسیب ها در جامعه رخ می نماید، مختص یک فرد نبوده و عوارض آن حتی به یک جامعه نیز محدود نمی شود، بلکه بر اساس فرهنگ های مختلف ، این عوارض متفاوت بوده و به سرعت با الگو سازی که از آنها می شود، به صورت یک عارضه فراگیر در خواهد آمد .

لذا محیط زیست و اجتماع شهری را دستخوش پیامد هایی نموده که امکان زندگی سالم و کم دغدغه را به ویژه در یک جامعه دیندار، از بین خواهد برد.

امروزه موضوع فرار دختران وزنان از خانه، جنبه فوق‌العاده ای پیدا کرده و آمار آنان به طرز نگران کننده ای در حال افزایش است و بر اساس معاونت عملیات فاتب ، آمار دختران وزنان فراری هر ساله افزایش می‌یابد، که بیشتر دختران در سنین ۱۸- ۱۴ سال هستند.

این وضعیت می‌تواند نشانگر وجود اختلال در کارکرد نهاد خانواده و یا سایر نهادهای جامعه باشد. در این راستا هرگونه برنامه ریزی جت ارتقاء کمی و کیفی جامعه و توسعه انسان محور، مستلزم وجود حداقلی از شرایط نظم اجتماعی و انتظام امور در حوزه عمومی جامعه است، در حالی که از دیدگاه کلان اجتماعی پدیده دختران وزنان فراری، نظم اجتماعی را مخدوش ساخته و پایه های آن را مورد تهدید جدی قرار می‌دهد.

اگر به این اصل اساسی «پیش گیری همواره مقدم بر درمان است» نیز اعتقاد داشته باشیم، لازم است که جلوتر از برخورد با معلول و افراد آسیب دیده، علت‌ها و ریشه‌ها را شناسائی نماییم تا در پرتو این شناخت، رهنمودهای لازم جهت پیش گیری و کاهش آسیب‌ها، مشخص شود.

در این گزارش اجتماعی نظر کارشناسان اجتماعی و فرهنگی نیز آورده شده و نتایج به دست آمده از مصاحبه با متهمین و مطالعه خلاصه پرونده های آنان مشخص نمود، عوامل موثر درفرار دختران وزنان از منزل به شرح زیر است.

۱- دوران نوجوانی و بلوغ :

محدوده سنی ۱۸-۱۲ سالگی، آسیب پذیرترین دوره برای دختران است که احتمال آسیب اجتماعی خانه گریزی را افزایش می دهد. از جمله زودرنجی ها و حساسیت ها، درون گرایی و انزوا طلبی، جلب توجه و… در این دوره شدت بیشتری دارد.

۲- ابتلا به اختلالات شخصیت :

یکی دیگر از دلایلی که باعث می شود دختران از خانه فراری شوند می توان به وجود اختلالات شخصیت در آن ها اشاره کرد. دختران مبتلا به اختلالات شخصیت به خصوص اختلالات شخصیت دسته B که با نشانه هایی مانند عصبانیت و پرخاشگری، رفتارهای پر خطر و نابهنجار، مصرف مواد و خودزنی باعث می شود که بیشتر در معرض خانه گریزی قرار داشته باشند.

۳- اضطراب و افسردگی :

هر فردی تحت شرایطی در زندگی ممکن است دوره هایی از اضطراب و افسردگی را تجربه کند، اما گاهی این اضطراب و تنش حالتی بیمارگون به خود می گیرد. وقتی فرد دچار اضطراب و افسردگی می شود در موقعیت های بحرانی دچار سردرگمی شده و نمی تواند تصمیم منطقی بگیرد که این عامل نقش مهمی در فرار دختران دارد.

۴- وجود اختلافات زناشویی و سردی در روابط خانوادگی :

نداشتن امنیت روانی و عاطفی دختران در محیط خانواده از عوامل اصلی فرار از خانه است. اختلافات و تعارضات والدین در صورتی که به طور منطقی حل نشود و فرزندان هم درگیر این تنش ها شوند شرایط نامساعدی در محیط خانه ایجاد می کند که می تواند زمینه ساز فرار دختران شوند.

۵- تعصبات و سخت گیری های زیاد والدین :

برقراری روابط سالم و دوستانه با فرزندان اهمیت دارد تا آن ها بتوانند مشکلات خود را به راحتی در میان بگذارندخانواده ها باید توجه داشته باشند که تبعیض جنسیتی زیاد بین دختر و پسر در خانواده یا سخت گیری های بیش از اندازه می تواند دختران را به سمت نافرمانی و فرار از این شرایط سوق دهد.

۶- مرگ والدین و بد سرپرستی ناپدری یا نامادری :

گاهی اوقات بد سرپرستی می تواند عامل فرار دختران باشد که این عامل به ویژه در خانواده هایی که یکی از والدین یا هر دو فوت شده اند بارزتر است. گاهی ناپدری یا نامادری ممکن است چنان شرایط دشواری را برای دختران ایجاد کنند که موجبات فرار آن ها را رقم بزند.

۷- اعتیاد و بد سرپرستی والدین :

اعتیاد والدین باعث می شود کودکان در معرض انواع سوء استفاده های جسمی، عاطفی و جنسی قرار داشته باشند. شرایط نامساعدی که در این جو خانوادگی ممکن است وجود داشته باشد، در خانه گریزی دختران موثر است.

۸- افزایش ناهنجاری های اجتماعی :

دسترسی آسان به شبکه های اجتماعی بدون آموزش های کافی در زمینه نحوه استفاده درست از این شبکه ها ممکن است موجبات ناهنجاری های اجتماعی از جمله فرار دختران از خانه را فراهم کند.

این معضل به خصوص برای نوجوانان که در صدد هویت یابی هستند می تواند اثرات مخربی به همراه داشته باشد. تاثیرپذیری از دوستان عامل دیگری ست که باعث می شود تا نوجوانان، شخصیت خود را بر اساس همین الگوهای غلط پایه ریزی کنند و به هنجار شکنی و ستیز با خانواده و فرار از خانه منتهی شود.

۹- فقر اقتصادی :

تهی دستی خانواده کودک را به سمت کار کردن در سن پایین، فراهم شدن شرایط برای کارهای خلاف و فرار دختران از خانه می کشاند. از طرفی دختری که به دلیل فقر توسط والدین نادیده گرفته می شود. همچنین به علت نبود موقعیت های رشدی مناسب به راحتی گول افراد تبهکار را می خورد.

 *دکترای علوم تربیتی اداره برآورد معاونت اجتماعی فاتب