جزئیات غربالگری بینایی کودکان ۳ تا ۶ ساله
کودکان مبتلا به تنبلی چشم که توان مالی کافی برای ادامه درمان ندارند، تحت حمایت سازمان‌های حمایتی قرار می‌گیرند تا درمان آنان بدون وقفه ادامه یابد.
همزمان با اجرای طرح کشوری غربالگری بینایی، بیش از سه میلیون کودک در سال گذشته مورد سنجش قرار گرفتند و بیش از ۱۳ هزار مورد تنبلی چشم شناسایی و درمان شد.
به گزارش گروه سلامت آوای جامعه، حفظ سلامت بینایی در دوران کودکی منجر به تضمین رشد طبیعی و کیفیت زندگی در سال‌های آینده است، بسیاری از اختلالات بینایی در صورت تشخیص زودهنگام به‌طور کامل قابل درمان‌اند و این کار نیازمند غربالگری منظم بینایی است.
برنامه ملی غربالگری بینایی کودکان نخستین بار در سال ۱۳۷۴ به صورت آزمایشی آغاز شد و پس از آن در تمام شهرها و روستاهای کشور گسترش یافت، از آغاز اجرای این برنامه تاکنون بیش از ۶۲ میلیون غربالگری بینایی کودکان ۳ تا ۶ ساله در سراسر کشور انجام شده است.
نتایج این غربالگری گسترده نشان می‌دهد که نرخ شیوع تنبلی چشم در ایران کمتر از میانگین جهانی است به گونه‌ای که میزان شیوع آن در جهان ۲ تا ۵ درصد و در ایران شیوع این بیماری درکودکان ۳ تا ۶ ساله یک درصد برآورد شده است.
کودکی که چشم وی در حال تنبل شدن است، ممکن است شکایتی نداشته باشد و والدین وی نیز از این قضیه خبر نداشته باشند و وقتی متوجه موضوع می شوند که دیر شده باشد پس به یاد داشته باشیم چشم در حال تنبل شدن به طور معمول ظاهری طبیعی دارد، لذا معاینه چشم همه کودکان در سنین ۳ تا ۶ سال ضروری است تا افراد در معرض تنبلی چشم شناسایی شوند.
*شیوع کمتر تنبلی چشم در ایران به دلیل غربالگری منظم
عوارض تنبلی چشم شامل اختلال در دید عمق، کاهش تمرکز و توان تفکیک دید و بروز مشکلات تحصیلی و یادگیری است، تنبلی چشم در صورت تشخیص زودهنگام قابل درمان است اما در صورت بی‌توجهی می‌تواند منجر به نابینایی دائمی شود. از همین رو، غربالگری سالانه برای تمام کودکان این گروه سنی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
هم اکنون برنامه کشوری پیشگیری از تنبلی چشم کودکان ۳ تا ۶ ساله با هدف ارتقای سلامت بینایی و جلوگیری از بروز نابینایی‌های قابل پیشگیری در سراسر کشور در حال اجراست، در این طرح، نیروهای آموزش‌دیده با استفاده از چارت E و دستگاه‌های غربالگر عیوب انکساری، بینایی کودکان را بررسی کرده و در صورت مشاهده علائم مشکوک آنان را برای معاینه تخصصی به اپتومتریست و در صورت لزوم به چشم‌پزشک ارجاع می‌دهند.
*این برنامه در سه سطح طراحی شده است:
۱- سطح اول: غربالگری اولیه توسط نیروهای آموزش‌دیده با ابزارهای ساده.
۲- سطح دوم: معاینه دقیق توسط اپتومتریست و آغاز درمان در صورت تأیید اختلال.
۳- سطح سوم: معاینات تکمیلی و اقدامات درمانی توسط چشم‌پزشک در موارد خاص.
*راهکارهای درمان تنبلی چشم
مهمترین راه‌های درمان تنبلی چشم عبارتند از:
۱- بستن چشم سالم: درمان تنبلی چشم به طور معمول بستن چشم سالم است تا چشم تنبل مجبور به دیدن و فعالیت شود و تنبلی آن برطرف شود، مدت بستن چشم را متخصص تعیین می کند و لازم است ودک در فواصل مشخص به وسیله متخصص معاینه شود.
۲- تجویز عینک: در مواردی که تنبلی چشم با عیب انکساری همراه است معمولاً تجویز عینک همراه با بستن چشم توصیه می‌شود. استفاده از عینک نیز باید مطابق دستور متخصص صورت گیرد.
۳-جراحی: در مواردی که تنبلی چشم بر اثر مشکلات ساختمانی چشم مانند آب مروارید، پایین افتادگی پلک و یا در اثر استرابیسم ایجاد شده باشد بهترین درمان عمل جراحی است که هر چه سریعتر صورت بگیرد، نتیجه بهتری خواهد داشت، گاهی اوقات مدت درمان چند سال است، در این صورت، والدین کودک باید استقامت، پشتکار و حوصله لازم را داشته باشند و از رفت و آمد مرتب نزد متخصص و سایر مشکلات جانبی آن خسته نشوند.
۴- تمرینات چشمی: انجام تمرینات چشمی مانند نقاشی کردن، بازی خط و نقطه، کتاب خواندن، خمیر بازی در کنار سایر روش‌های درمانی می‌تواند بر بهبود دید کودک اثر بگذارد و آن را تسریع کند.
در سال ۱۴۰۳ بیش از ۳ میلیون و ۵۲۶ هزار کودک (معادل ۸۵ درصد جمعیت هدف) تحت پوشش برنامه قرار گرفتند، از این تعداد ۶۳ هزار و ۳۰ کودک دارای اختلالات بینایی شناسایی شدند، هزار و ۳۳۴ کودک مبتلا به تنبلی چشم بودند.
*غربالگری چشم یک میلیون کودک از ابتدای سال تا ۱۰ آبان
در سال ۱۴۰۴ تا تاریخ ۱۰ آبان‌ماه، یک میلیون و ۱۷۰ هزار و ۶۶۰ کودک غربالگری شده‌اند، در حال حاضر ۱۴ هزار و ۸۶۱ پایگاه غربالگری فعال در کشور مشغول ارائه خدمات هستند، این شبکه با همکاری ۶ هزار و ۱۵۲ نیروی غربالگر، ۹۰۱ اپتومتریست و ۱۲۷ چشم پزشک اداره می‌شود.
خدمات غربالگری در مهدهای کودک، خانه‌های بهداشت، مراکز بهزیستی، فرهنگسراها، مساجد، مراکز مثبت زندگی و پایگاه‌های سلامت شهری و روستایی ارائه می‌شود، در مناطق روستایی، عشایری، محروم و صعب العبور و حاشیه شهرها، غربالگری بینایی به صورت اعزام تیم‌های سیار و با حضور و هماهنگی با نیروهای محلی انجام می‌شود.
در مناطق شهری با انجام تبلیغات به صورت گوناگون حقیقی و مجازی از طریق نصب پوستر، بنر، پلاکارد، توزیع تراکت و اطلاع رسانی در شبکه‌های مجازی و جلب مشارکت مردم برای مراجعه به پایگاه‌ها برای دریافت خدمات انجام می‌شود.
کودکان مبتلا به تنبلی چشم که توان مالی کافی برای ادامه درمان ندارند، تحت حمایت سازمان‌های حمایتی قرار می‌گیرند تا درمان آنان بدون وقفه ادامه یابد.
گفتنی است، برنامه غربالگری تنبلی چشم از موفق‌ترین طرح‌های ملی در حوزه پیشگیری از نابینایی در کشور است و تداوم آن نقش مؤثری در حفظ سلامت بینایی نسل آینده دارد، گسترش آگاهی عمومی، همکاری خانواده‌ها و استمرار حمایت نهادهای مسئول می‌تواند مسیر ریشه‌کنی این اختلال قابل درمان را هموار کند.