تاکید بر اهمیت عدالت در سلامت در نظام بهداشت و درمان کشور

بیانیه منتشر شده توسط مجمع عمومی فرهنگستان علوم پزشکی در اسفند ۱۴۰۳، بر ضرورت تحقق عدالت در سلامت به‌عنوان اولویت اصلی نظام بهداشت و درمان کشور تأکید دارد.

به گزارش گروه سلامت آوای جامعه، این بیانیه با استناد به آموزه‌های دینی و اصول قانونی جمهوری اسلامی ایران، هدف خود را ارتقاء وضعیت سلامت برای همه اقشار جامعه به‌ویژه گروه‌های محروم و کمتر برخوردار اعلام کرده است. فرهنگستان علوم پزشکی با اشاره به عوامل گوناگون اجتماعی، اقتصادی، محیطی و فرهنگی که بر سلامت تأثیر می‌گذارند، خواستار اصلاحات اساسی در نظام سلامت کشور و همچنین توزیع عادلانه منابع و امکانات بهداشتی است. همچنین، این بیانیه بر لزوم همکاری بین‌بخشی و مشارکت فعال مردم و سازمان‌های مردم‌نهاد در ارتقاء سلامت جامعه و پیشگیری از بیماری‌ها تأکید دارد.

در بخش هایی بیانیه مجمع عمومی فرهنگستان علوم پزشکی اشاره شده است:

*عدالت در سلامت، اولویت راهبردی

امام علی علیه السلام: «العدل حیاه الاحکام؛ عدالت روح و کالبد احکام الهى است».
فهرست غرر الحکم, ج۷, ص۲۳۶.

بیان مسئله و هدف : عدالت محوری ترین ارزش‌ حاکم بر جامعه توحیدی است، سلامت از نیازهای اولیه انسان و از حقوق مهم قید شده در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران است. عدالت در سلامت مهمترین اصل راهبردی در نظام ارائه مراقبت‌ها و خدمات سلامت است. هدف عدالت در سلامت، برخورداری آحاد مردم از وضعیت حداکثری سلامت است که با اقداماتی نظیر «کاهش یا حذف نابرابری‌های قابل اجتناب سلامت»، «رفع محرومیت از دهک‌های پائین و کمتر برخوردار»، حاصل می‌شود، عدالت ارزش محوری و ضروری نظام سلامت است که رسیدگی به آن، در اولویت همه مسائل سلامت جامعه قرار دارد و در صورت بروز هرگونه خدشه یا انحراف در مسیر اجرای آن ، لازم است بسرعت برای اصلاح آن اقدام شود.

*عوامل بی‌عدالتی و منشأ نابرابری‌ها در سلامت

در بخش دیگری از این بیانیه آمده است: لازمه تحقق عدالت در سلامت توجه کافی و رسیدگی لازم به عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت است، که غفلت از آنها ریشه اصلی بی‌عدالتی است. این عوامل شامل موارد ذیل است: وضع اقتصادی (فقر، اشتغال، نوع شغل، شرایط محل کار، درآمد، وسیله تردد و نقلیه) سواد و تحصیلات، سواد سلامت، تکامل اوایل کودکی، مسکن و وضعیت بهداشت آن، محل سکونت (روستا، حاشیه شهر، نقاط شهری، همسایگی)، تغذیه (سلامت، تناسب، کیفیت، کفایت)، عوامل محیط زیست ( آب آشامیدنی سالم، هوای پاک، نبودن آلودگی صوتی، دفع بهداشتی فضولات و زباله)، امکانات ورزش همگانی، امنیت، جنگ و درگیری، موقعیت‌ افراد در جامعه، مراقبت‌ها و خدمات سلامت با رعایت کرامت انسانی، استرس‌ها و ناملایمات و سلامت روان، سلامت اجتماعی، اعتقادات مذهبی و سلامت معنوی اسلامی، رفتارها و روابط بین المللی و نظایر آنها، در کنار این عوامل زیاده خواهی بعضی صاحبان نفوذ و نبود احساس مسئولیت آنان در مقابل مشکلات سلامت محرومان جامعه و حقوق آنان، که از موجبات ریشه‌ای نابرابری‌ها در سلامت است، باید پیشگیری و رسیدگی و برخورد شود.

لازمه پرداختن به عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت، آگاهی و اشراف بر اهمیت و نقش آنها، و امکان برقراری همکاری های بین بخشی برای اصلاح آنها است. ارتقاء سواد سلامت جامعه ، آگاهی مردم از حقوق خود و خانواده و مسئولیت متقابل آنان، می تواند در ترویج و افزایش مشارکت جامعه، در شناسایی نیازهای سلامت ، برنامه ریزی، اجرا و نظارت برآن نقش مهمی ایفا کند.

به‌کار‌نبستن سیاست‌های کلی سلامت، بویژه فرازهای مرتبط با عدالت، به ویژه در مورد روزآمد نمودن و تکمیل شبکه بهداشتی درمانی و ادغام آموزش و پژوهش در مراقبت ها و خدمات سلامت، بی توجهی نسبت به دستورات اسلام در مورد محرومان؛ غفلت از سلامت روان و سلامت معنوی اسلامی، نبود اجرای طرج ژنریک و نظام ملی دارویی کشور؛، اولویت ندادن به ارتقای سلامت و پیشگیری از عوامل خطر بیماری ها، در زمره دیگر علل نابرابری‌های سلامت در جامعه محسوب می‌شوند.

*راهبردهای عدالت در سلامت

تعهد سیاسی کامل برای رفع بی‌عدالتی و اهتمام به اجرای کامل ضوابط قانونی و شرعی در زمینه عدالت
روزآمدی، بازسازی، تعمیم و گسترش شبکه بهداشتی درمانی کشور و تعمیق و تکمیل ادغام آموزش و پژوهش در مراقبت ها و خدمات
توجه کامل و رسیدگی به عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت
توزیع عادلانه منابع و امکانات کشور با التزام به حمایت ویژه از محرومان و مناطق محروم و کمتر برخوردار
توانمند ساختن مردم با ارتقاء فرهنگ و سواد سلامت و مشارکت دادن ساختارمند آنها در تأمین، حفظ و ارتقای سلامت خود، خانواده و جامعه
اصلاح نظام دارویی کشور و بازگشت کامل به طرح ژنریک و نظام دارویی ملی و جلوگیری از سوء استفاده تحت عنوان برند ژنریک یا هر عنوان دیگر در داخل کشور
توجه جدی به ابعاد مورد غفلت قرار گرفته سلامت، بویژه سلامت معنوی اسلامی و سلامت روان
به‌کارگیری اصول مراقبت‌های اولیه سلامت ، از‌جمله تکنولوژی مناسب، مشارکت مردم و همکاری بین‌بخشی همراه با شاخص‌های حساس به عدالت، معتبر، عملی، و به روز

*اقدامات

اجرای همه‌جانبه سیاست‌های کلی سلامت و علم و فناوری ابلاغی مقام معظم رهبری، بویژه ادغام آموزش و پژوهش در مراقبت‌ها و خدمات سلامت و بازسازی، تعمیم و ارتقای شبکه بهداشتی درمانی و اولویت

*ارتقای سلامت و پیشگیری از عوامل خطر بیماریها

اجرای سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی در امور مرتبط با سلامت، با تأکید بر پوشش همگانی بیمه و تقویت جایگاه و شأن سازمان‌های بیمه‌گر و توانمند کردن کامل آنها
جلب همکاری‌های بین بخشی برای اصلاح وضعیت عوامل اجتماعی سلامت

حمایت ویژه از اقشار محروم (دهک های پائین اقتصادی) در امور معیشتی و سلامت، با حذف یارانه سه دهک بالای جمعیت و اختصاص آن به سه دهک پائین
مبارزه جدی با هرگونه فساد و تعارض منافع در نظام سلامت از طریق نظارت و ارزیابی شفاف و کارآمد بر تامین ، تولید و توزیع عادلانه واکسن‌ها، داروها، محصولات و فرآورده‌های غذایی و بهداشتی ایمن و تجهیزات

*پزشکی

مشارکت جامعه و جلب حمایت سازمانهای مردم نهاد و خیرین سلامت و جهت دادن هر چه بیشتر آنها به فعالیت در زمینه ارتقاء سلامت همه جانبه و پیشگیری از بیماریهای واگیر و غیرواگیر
ایجاد فرماندهی واحد با اختیارات کامل در سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به‌منظور پاسخگویی به تمامی مشکلات حوزه دارویی در کشور
رصد کلان وضعیت عدالت در سلامت بر اساس شاخص‌ها در فواصل یکساله و پنج ساله